कृति परिचय
— सबिना सिन्धु
″बाहिर दलिनमा झुण्डिएका सुनाखरीका पातहरुको छायाँ तान्याको आधा अनुहारको पाटो ढाकेर हल्लिरहेथ्यो । निकै रहस्यमय थियो समय । तान्याको यौवनजस्तै रन्थनिएको ब्रह्मपुत्र, केही पर बालुवामा मुख गाडी केही ताल ओर्ली भित्रभित्रै उर्लिँदै बगिरहेको देखिन्थ्यो ।"— तान्या इन्द्रकमल र अन्धकार कथा सङ्ग्रह भित्रका अंश हुन् यी । म पात्र अजित शाक्य रसियाली ब्याले नृत्य दलकी सदस्य तान्या किर्सानोभा अर्थात तानेच्कासँग परिचय गर्छन् । भौगोलिक सिमाको विविधता भएपनि मान्छेमा प्रेम, सद्भाव र मित्रताका साझा भावनाहरु हुन्छन् भन्ने निश्कर्ष कथाले निकाल्छ । ब्रम्हपुत्र, गङ्गा र काबेरीमा जस्तै पेजोरा र लेनामा पनि पानी नै बग्छ । देश भिन्दै भएपनि खेतबारीमा अन्न नै उब्जिन्छ । त्यहाँ ईश्वरत्वको चमत्कारले अरु केही विशेष फल्ने—फुल्ने होइन । त्यतिमात्र होइन, मान्छेका विवशता र दुःखका कथाहरु उस्तै हुन्छन् । कविता, कथा र नाटक तीनै विधामा कलम चलाउने अविनास श्रेष्ठको यो पहिलो कथाकृति हो । बि.सं २०३० सालमा 'कोलाहलमा डुबेको एउटा महानगर’ कथा प्रकाशित भएपछि उनको कथा लेखन यात्रा सुरु भएको हो । ‘तान्या, इन्द्रकमल र अन्धकार’, ‘अन्ततः निरुपमा’, ‘ललिता बाहिर रात परेको छ’ ,‘राक्षस’,‘जुनेली रातकी द्रोपदी’,‘समुन्द्र’, ‘छायाँको पछि’, ‘मृत्युः तिमी अनि केही उदास गीतहरुमा अल्झेर’,‘घर कहाँ छ आनो घर ?’, ‘मायाजाल’ र अस्तित्व गरी ११ कथाहरु सङ्ग्रहित छन् । यी कथाहरु, प्रचलित नेपाली कथाहरु भन्दा भिन्न स्वाद, स्वरुप र बान्किका लाग्छन् । कथाकार आसामी भाषाका साहित्यकार शैयद अब्दुल मलिक, वीरेन्द्र भट्टाचार्य, होमेन बरगोहाई, सौरभ चालिहा, आदिबाट प्रभावित देखिन्छन् । बि.सं २०३२ साल देखि २०४२ सालसम्म विभिन्न पत्रपत्रिकामा प्रकाशित भईसकेका यी कथाहरुमा अभावग्रस्त जिन्दगी बाँचिरहेको एक्लो, अभिभावकविहीन युवकले देखेको जिवनको पृष्ठभुमी छ । छरिएका कथाहरु तीन दशकपछि मात्र संग्रहको रुपमा आउनु कथाकारको दुर्भाग्य हो । शब्द धाराप्रवाह बगेको हुँदा भाषामा सन्तुलन देख्न सकिन्छ । ‘अन्ततः निरुपमा......’ मा सत्ताईस वर्षे युवक ‘नीलाम्बर’ एकचालिस वर्र्षकी विवाहित महिला ‘निरुपमा’ को प्रेममा पर्छन् । सत्र—अठार वर्षकी निरुपमाकी छोरी ‘मीनाक्षी’ निलाम्बरसँग नजिकिन खोज्छिन् । कथाको अन्तमा, नीलाम्बर मीनाक्षीका लागि नभई आफ्नो लागि न्याय गर्छन् । ‘ललिता बाहिर रात परेको छ’ कथामा ललिताप्रति आशक्त पुरुष ‘यदु’ निसंकोच आङ्खनी पूर्व पत्नी महालक्ष्मी मास्केका बारेमा बताउ“छ । लोग्ने स्वास्नी नरह“दा पनि ती दुबै स“गै बस्छन् । एक अर्काका ‘बेष्ट फ्रेण्ड’ हुन्छन् । कति हलुङ्गो तरिकाले आङ्खनो विवाह र पारपाचुकेको कुरो उसले ललितालाई सुनाउँछ मानौं यी सबै सधै भईरहने सामान्य कुरा हुन् । ‘अस्तित्व’ कथा काठमाडौंको ऐतिहासिक साहित्यिक परिवेशलाई आधार बनाएर लेखिएको प्रयोगवादी कथा हो । साहित्यिक पाठकलाई लक्षित गरिएको यस प्रयोगवादी कथा सामान्य पाठकलाई बुझ्न मुस्किल पर्छ । रत्न पुस्तक भण्डार, बागबजारले प्रकाशनमा ल्याएको यस सङ्ग्रहको मुल्य रु १ सय पैंतालिस राखिएको छ ।
